U moet alles verantwoorden. Wordt u daar niet moe van? Of heeft u het niet door? In beide gevallen zou ik doorlezen. In deze column wil ik het hebben over de zonden van Inefficiëntie en Irrationaliteit. Twee hoofdzonden van de moderne tijd. Ze zijn nergens in stenen tafelen gebeiteld, maar toch kent u ze allemaal. Als u van A naar B loopt, maakt u dan niet ook een plaatje van wat de snelste (lees efficiëntste) route is? En als u afwijkt van de snelste route, is dat dan niet omdat u het handiger (lees efficiënter) vindt ook gelijk even andere boodschappen te doen? Omwegen gelden als verspilling en dat is zonde.
Een andere verspilling is verveling. Het is een inefficiënte tijdsbesteding. Gelukkig zijn er artikelen genoeg om u af te helpen van uw schuldgevoel, want ook moderne zonden gaan gepaard met een schuldgevoel. Geen zonde zonder schuldgevoel. Deze artikelen betogen dat verveling juist efficiënt is op de langere termijn. Dat wetende kunt u zichzelf eindelijk overgeven aan de verveling. Het komt immers wel goed. U bent uiterst efficiënt bezig en het is wetenschappelijk bewezen, dus ook nog rationeel. U wordt verlost van de nare verveling door het feit dat het efficiënt is. Een duidelijker bewijs voor de stelling dat efficiëntie een modern gebod is, is er niet.
Het schuldgevoel is een algemeen symptoom van zonden. Het symptoom dat specifiek bij het gebod van efficiëntie hoort is haast. Waar vroeger de hel het doembeeld was, is het nu het beeld van de tijd die onbenut als zand door onze vingers glipt dat ons aanzet tot actie, heel veel haastige actie. Overigens, bekeken vanuit de geboden zelf is de sterkte van deze geboden dat ze op sluikse wijze bij ons binnen dringen. Nergens vinden we een dominee die op basis van een heilig boek efficiëntie en rationaliteit predikt. Nee, het gebod heeft zich al in ons genesteld en wij wijzen onszelf en elkaar erop; het is deel van ons geweten geworden. Het behoeft geen bekrachtiging in een wekelijkse preek. U slaapt één derde van uw leven. Verschrikkelijk! Het gebod en schuldgevoel zijn echt.
Om verder te gaan. Het gebod zet u aan tot efficiëntie en de rationaliteit eist dat u uw zaken kunt verantwoorden, want hoe weet u anders zeker dat u het meest efficiënt te werk gaat? Er is geen betere onderbouwing dan wetenschappelijk bewijs. Vandaar ook de hoge status van wetenschappers. Het nadeel hiervan is dat u als persoon haast geen afwijkend standpunt meer durft in te nemen. U staat dan al snel te boek als een irrationeel man of vrouw. Neem nu de Nederlandse leraren en het probleem van schooluitval. Carlijne Vos schrijft hierover in De Volkskrant van vandaag en maakt een rondje langs deskundigen. Een bestuurskundige, een econoom, een socioloog, een psycholoog, een onderwijskundige en een schooldirecteur passeren kort de revue. In het rijtje staat geen enkele leraar! Kennelijk achtte de journaliste de leraar niet deskundig. Dit kan ik natuurlijk zomaar stellen en ik moet dan ook een slag om de arm houden, maar het zou een mooie indicatie zijn voor hoe hoog we de wetenschap houden.
Als leraar zou u ook haast gaan denken dat u er werkelijk geen verstand van heeft. U beschikt misschien niet over cijfers van vele wetenschappelijke onderzoeken, u mist misschien het grotere plaatje en u bent waarschijnlijk niet gepromoveerd op de psychologie van de leerling. Dat ze u ooit hebben aangenomen! Gelukkig hebben we een premier die inziet dat het uiteindelijk gaat om handelen in de praktijk (in plaats van kennis verzamelen) en we niet kunnen wachten op de agent, de ethicus of de wetenschapper. Hij roept u dan ook op om uw verantwoordelijkheid te nemen. Hoe irrationeel en inefficiënt u ook werkt, als u er maar in gelooft.
TIP : bekijk ook eens deze site over de grootste uitdaging van deze tijd, namelijk je leven zin geven in een wereld die geen zin meer lijkt te bieden.